ભારત રત્ન

પુરસ્કારની માહિતી પ્રકારનાગરિક
શ્રેણીરાષ્ટ્રીય શરૂઆત૧૯૫૪ પ્રથમ પુરસ્કાર૧૯૫૪ અંતિમ પુરસ્કાર ૨૦૧૩ કુલ પુરસ્કાર ૪૩
પુરસ્કાર આપનારભારત સરકાર
વર્ણનપીપળાનાં પાન પર સૂર્ય તથા દેવનાગરી લીપીમાં भारत रत्न લખેલ હોય છે

પ્રથમ વિજેતાડૉ. સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણન
સી રાજગોપાલાચારી
સી. વી. રામન
અંતિમ વિજેતાસી.એન.આર.રાવ
સચિન તેંડુલકર

ભારત રત્ન ભારત દેશનો સર્વોચ્ચ નાગરિક સન્માન પુરસ્કાર છે. આ પુરસ્કાર રાષ્ટ્રની સેવા બદલ એનાયત કરવામાં આવે છે. આ સેવાઓમાં કલા, સાહિત્ય, વિજ્ઞાન અથવા સાર્વજનિક ક્ષેત્રે આપેલી સેવાઓનો સમાવેશ થાય છે. આ પુરસ્કારની સ્થાપના ૨ જાન્યુઆરી ૧૯૫૪ એ સમયના રાષ્ટ્રપતિ શ્રી રાજેન્દ્ર પ્રસાદ દ્વારા કરવામાં આવી હતી. આ પુરસ્કાર વડે સન્માનિત વ્યક્તિ પોતાના નામ આગળ કોઇ પદવી લખતા નથી. શરુઆતમાં આ પુરસ્કારને મરણોપરાંત આપવાની જોગવાઇ ન હતી, પરંતુ પાછળથી આ જોગવાઇ ૧૯૫૫ માં કરવામાં આવી હતી. ત્યારબાદ આ પુરસ્કાર ૧૧ વ્યક્તિઓને મરણોપરાંત પ્રદાન કરવામાં આવ્યો છે. (# = મરણોપરાંત)

અન્ય પ્રતિષ્ઠિત પુસ્કારોમાં પદ્મવિભૂષણ,પદ્મભૂષણ તેમ જ પદ્મશ્રી નું નામ જાણીતું છે.

પુરસ્કાર મેળવનાર મહાનુભાવોની યાદી[૧]
ક્રમનામચિત્રજન્મ / અવસાનવર્ષયોગદાનભારતીય રાજ્ય/દેશ
૧.ડૉ. સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણન ૧૮૮૮–૧૯૭૫૧૯૫૪બીજા રાષ્ટ્રપતિ, પ્રથમ ઉપરાષ્ટ્રપતિ, દાર્શનિક. તામિલ નાડુ
૨.સી રાજગોપાલાચારી ૧૮૭૮–૧૯૭૨૧૯૫૪છેલ્લા ગવર્નર જનરલ, સ્વાતંત્ર્ય સેનાની.તામિલ નાડુ
૩.સી. વી. રામન ૧૮૮૮–૧૯૭૦૧૯૫૪નોબૅલ પારિતોષિક વિજેતા ભૌતિક શાસ્ત્રીતામિલ નાડુ
૪.ભગવાન દાસ ૧૮૬૯–૧૯૫૮૧૯૫૫દાર્શનિક, સ્વાતંત્ર્ય સેનાની.ઉત્તર પ્રદેશ
૫.એમ.વિશ્વેસવરીયા ૧૮૬૧–૧૯૬૨૧૯૫૫ભાખરાનાગલ બંધના નિર્માતા, સિવિલ એન્જી.કર્ણાટક
૬.જવાહરલાલ નેહરુ ૧૮૮૯–૧૯૬૪૧૯૫૫પ્રથમ વડાપ્રધાન, સ્વાતંત્ર્ય સેનાની, લેખક.ઉત્તર પ્રદેશ
૭.ગોવિંદ વલ્લભ પંત ૧૮૮૭–૧૯૬૧૧૯૫૭સ્વાતંત્ર્ય સેનાની, ઉત્તર પ્રદેશનાં પ્રથમ મુખ્ય મંત્રી.ઉત્તર પ્રદેશ
૮.ધોન્ડો કેશવ કર્વે ૧૮૫૮–૧૯૬૨૧૯૫૮શિક્ષણશાસ્ત્રી, સમાજ સુધારક.મહારાષ્ટ્ર
૯.ડો.બી.સી.રોય ૧૮૮૨–૧૯૬૨૧૯૬૧ડોક્ટર, રાજકારણી, પશ્ચિમ બંગાળના ભૂતપૂર્વ મુખ્ય મંત્રી. પશ્ચિમ બંગાળ
૧૦.પુરુષોત્તમદાસ ટંડન ૧૮૮૨–૧૯૬૨૧૯૬૧સ્વાતંત્ર્ય સેનાની, શિક્ષણશાસ્ત્રી.ઉત્તર પ્રદેશ
૧૧.રાજેન્દ્ર પ્રસાદ ૧૮૮૪–૧૯૬૩૧૯૬૨પ્રથમ રાષ્ટ્રપતિ, સ્વાતંત્ર્ય સેનાની.બિહાર
૧૨.ડૉ. ઝાકીર હુસૈન ૧૮૯૭–૧૯૬૯૧૯૬૩ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ, જામીયા મિલિયાના સ્થાપક.આંધ્ર પ્રદેશ
૧૩.ડો.પી.વી.કાણે ૧૮૮૦–૧૯૭૨૧૯૬૩સંસ્કૃતના વિદ્વાન.મહારાષ્ટ્ર
૧૪.લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી # ૧૯૦૪–૧૯૬૬૧૯૬૬બીજા વડાપ્રધાન, સ્વાતંત્ર્ય સેનાની.ઉત્તર પ્રદેશ
૧૫.ઈન્દિરા ગાંધી ૧૯૧૭–૧૯૮૪૧૯૭૧પ્રથમ મહિલા વડાપ્રધાન.ઉત્તર પ્રદેશ
૧૬.ડો.વી.વી.ગીરી ૧૮૯૪–૧૯૮૦૧૯૭૫ભૂ.પૂ.રાષ્ટ્રપતિ.આંધ્ર પ્રદેશ
૧૭.કે.કામરાજ # ૧૯૦૩–૧૯૭૫૧૯૭૬સ્વાતંત્ર્ય સેનાની.તામિલ નાડુ
૧૮.મધર ટેરેસા ૧૯૧૦–૧૯૯૭૧૯૮૦નોબૅલ વિજેતા (શાંતિ, ૧૯૭૯).પશ્ચિમ બંગાળ
૧૯.વિનોબા ભાવે # ૧૮૯૫–૧૯૮૨૧૯૮૩ભૂદાન ચળવળનાં પ્રણેતા.મહારાષ્ટ્ર
૨૦.અબ્દુલગફાર ખાન ૧૮૯૦–૧૯૮૮૧૯૮૭સરહદનાં ગાંધી, સ્વાતંત્ર્ય સેનાની.પાકિસ્તાન
૨૧.એમ.જી.રામચંદ્રન # ૧૯૧૭–૧૯૮૭૧૯૮૮ફિલ્મ અભિનેતા, તામિલ નાડુના ભૂતપૂર્વ મુખ્ય મંત્રી. તામિલ નાડુ
૨૨.ડૉ. ભીમરાવ રામજી આંબેડકર # ૧૮૯૧–૧૯૫૬૧૯૯૦બંધારણ સભાના પ્રમુખ.મહારાષ્ટ્ર
૨૩.નેલ્સન મંડેલા ૧૯૧૮-૨૦૧૩૧૯૯૦રંગભેદ વિરોધી ચળવળનાં પ્રણેતા.દક્ષિણ આફ્રીકા
૨૪.રાજીવ ગાંધી # ૧૯૪૪–૧૯૯૧૧૯૯૧ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાન.નવી દિલ્હી
૨૫.સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ # ૧૮૭૫–૧૯૫૦૧૯૯૧સ્વાતંત્ર્ય સેનાની, લોખંડી પૂરૂષ.ગુજરાત
૨૬.મોરારજી દેસાઈ ૧૮૯૬–૧૯૯૫૧૯૯૧ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાન, સ્વાતંત્ર્ય સેનાની.ગુજરાત
૨૭.મૌલાના અબ્દુલકલામ આઝાદ # ૧૮૮૮–૧૯૫૮૧૯૯૨સ્વાતંત્ર્ય સેનાની, શિક્ષણશાસ્ત્રી.પશ્ચિમ બંગાળ
૨૮.જે.આર.ડી.તાતા ૧૯૦૪–૧૯૯૩૧૯૯૨મહાન ઉધોગપતિ.મહારાષ્ટ્ર
૨૯.સત્યજીત રે ૧૯૨૨–૧૯૯૨૧૯૯૨ફિલ્મ સર્જકપશ્ચિમ બંગાળ
૩૦.ડો.એ.પી.જે.અબ્દુલ કલામ જ. ૧૯૩૧૧૯૯૭વૈજ્ઞાનિક, ભૂ.પૂ.રાષ્ટ્રપતિ.તામિલ નાડુ
૩૧.ગુલઝારીલાલ નંદા ૧૮૯૮–૧૯૯૮૧૯૯૭સ્વાતંત્ર્ય સેનાની,ભૂ.પૂ.વડાપ્રધાન.પંજાબ
૩૨.અરુણા અસફઅલી # ૧૯૦૮–૧૯૯૬૧૯૯૭સ્વાતંત્ર્ય સેનાની.પશ્ચિમ બંગાળ
૩૩.એમ.એસ.સુબ્બુલક્ષ્મી ૧૯૧૬–૨૦૦૪૧૯૯૮શાસ્ત્રીય ગાયિકા.તામિલ નાડુ
૩૪.સી.એસ.સુબ્રહ્મણ્યમ્ ૧૯૧૦–૨૦૦૦૧૯૯૮સ્વાતંત્ર્ય સેનાની, હરિયાળી ક્રાંતિના પ્રણેતા.તામિલ નાડુ
૩૫.જયપ્રકાશ નારાયણ # ૧૯૦૨–૧૯૭૯૧૯૯૮સ્વાતંત્ર્ય સેનાની, સમાજ સેવક.બિહાર
૩૬.પંડિત રવિ શંકર જ. ૧૯૨૦૧૯૯૯પ્રખ્યાત સિતાર વાદક.ઉત્તર પ્રદેશ
૩૭.અમર્ત્ય સેન જ. ૧૯૩૩૧૯૯૯નોબૅલ વિજેતા (અર્થશાસ્ત્ર,૧૯૯૮),અર્થશાસ્ત્રી.પશ્ચિમ બંગાળ
૩૮.ગોપીનાથ બોરડોલોઈ # ૧૮૯૦–૧૯૫૦૧૯૯૯સ્વાતંત્ર્ય સેનાની.આસામ
૩૯.લતા મંગેશકર જ. ૧૯૨૯૨૦૦૧પાશ્વ ગાયિકા.મહારાષ્ટ્ર
૪૦.ઉસ્તાદ બિસ્મિલ્લાહ ખાન ૧૯૧૬-૨૦૦૬૨૦૦૧શાસ્ત્રીય શરણાઇ વાદકબિહાર
૪૧.ભીમસેન જોશી ૧૯૨૨-૨૦૧૧૨૦૦૯શાસ્ત્રીય ગાયકકર્ણાટક
૪૨.સી.એન.આર.રાવ જ.૧૯૩૪૨૦૧૩વૈજ્ઞાનિક
૪૩.સચિન તેંડુલકર જ.૧૯૭૩૨૦૧૩ક્રિકેટરમહારાષ્ટ્ર
૪૪.મદન મોહન માલવીયા ૨૦૧૪શિક્ષણશાસ્ત્રી અને રાજકારણી
૪૫.અટલ બિહારી વાજપેયી

આભાર …… ફ્રોમ ઉમેશ એમ બી.